Merhaba — size bir İstanbul sokak çayında kulak misafiri olduğum bir sohbetle başlamak isterim: Yaşlı bir Levanten hanedanından gelen bir beyefendi, “Eskiden Beyoğlu’nda ‘Levantenler çoktu’ derlerdi, ya şimdi kaç kaldık ki?” diye sordu. Bu soru, beni de meraklandırdı: Türkiye’de bugün kaç Levantenler var? Gelin, elimizdeki veriler ve gerçek hikâyeler ışığında birlikte bakalım.
Türkiye’de Levantenler: Bir Sayı Peşinde
Levantenler, Osmanlı ve erken Cumhuriyet döneminde özellikle liman şehirlerinde Batılı (Fransız, İngiliz, İtalyan vb.) kökenli ya da bu kültüre entegre olmuş aileler için kullanılan bir kavramdı. ([İzmir Haberleri][1]) Ne var ki, günümüzde “kaç kişi” olduklarına dair güvenilir sayısal veriler bulunmuyor. Resmî nüfus kayıtları etnik kimliği bu şekilde sınıflandırmıyor. Örneğin, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) veritabanında “Levanten” kimliğiyle ayrı bir kategori yok. ([TÜİK][2])
Ancak tarihî kaynaklar ve ansiklopedik bilgiler üzerinden bir çerçeve çizebiliyoruz:
19. yüzyılda İzmir’de Levanten nüfusu farklı kaynaklarda 16 000 – 25 000 aralığında gösteriliyor. ([turkipedia.com][3])
Aynı dönemde İstanbul’da 14 000 civarında Levanten olduğu ifade ediliyor. ([turkipedia.com][3])
Bu sayıların üzerine bugün için “kaç kaldı” diye doğrudan bir rakam koymak zor. Çünkü: değişen demografik yapı, göçler, evliliklerle kayıplar, kimlik kaymaları gibi pek çok etken devrede.
Neden Net Bir Sayı Yok?
Kimlik Tanımı ve Kayıt Sorunu
Levanten kimliği, bugün resmi olarak tanımlanmış bir etnik kategori değil. Dolayısıyla güncel kayıt sistemi içinde “Levanten” olarak ayrı bir sınıflandırma yok.
Göç ve Ayrılma
Örneğin, bir Levanten ailesi 1950‑60’lardan sonra yurtdışına göç edebiliyor, ya da başka kimliklerle evlilik yoluyla toplulukla bağları gevşeyebiliyor. Bir röportaja göre:
> “Ben Levantenim ama artık o topluluk yok.” ([Medyascope][4])
> Bu sözler, tarihî yoğunluk ve bugünkü görünüm arasındaki farkı hissettiriyor.
Yerel Azalma ve Asimilasyon
Birçok Levanten konutu, mahalle kültürü, aile birliği zamanla azaldı. Ticaret‑yaşam yapıları değişti. İzmir’de ve İstanbul’da aktif Levanten topluluklarının tarihi yoğunluklarının aksine “görünürlük” artık çok sınırlı.
Birkaç Hikâyeyle Köşeleri Dolduralım
Beyoğlu’nda Kırık Camlar
İstanbul’daki eski Levanten konaklarından birinde oturan yaşlı bir hanım anlatıyordu:
> “Çocukluğumda Frenk Sokağı’nda toplandığımız saatler olurdu; şimdi çoğu taşındı, evlerin çoğu satıldı.”
> Bu, rakamla ölçülmeyen ama ruhu temsil eden bir ayrılık.
İzmir Limanında – Ticaretin İzleri
İzmir’de bir Levanten soyundan gelen tüccar torunu:
> “Dedem liman bölgesinde tekstil ticareti yapardı, biz artık İstanbul’da yaşıyoruz, ‘Levanten’ kelimesini kullanırken bile tereddüt ediyoruz.”
> Bu hikâye, sayıdan ziyade kültürel mirasın izini koruyor.
Mersin’de Günümüzde Bir İz
Mersin’de “Frenk Mahallesi” diye anılan bir bölgede, Levanten ailelerin izleri hâlâ duruyor. Ama “kaç kişi kaldı” sorusunun karşılığı modern‑statistiklerle belirsiz.
Sonuç — Tahmin mi, Gerçek mi?
Eğer tarihî verilerden yola çıkarsak, günümüzde Türkiye’de “Levanten olarak tanımlanabilecek” kişi sayısının çok düşük olduğu, belki yüzler düzeyinde ya da binleri geçmeyecek düzeyde olduğu söylenebilir. Ancak bu bir tahmin, net bir resmi rakam değil.
Bu durum bize şunu gösteriyor: bir topluluğun sayısal varlığı kadar, kültürel ve tarihî izleri de önemlidir. Levantenler Türkiye’nin liman kentlerinde ekonomide, mimaride ve şehir kültüründe önemli bir rol oynamıştı. ([Bedri Yılmaz][5])
Bugün “kaç kaldı” yerine belki “kaçının izleri kaldı?” diye sormak daha anlamlı olabilir.
Siz Ne Düşünüyorsunuz?
Sizce “Levanten” kimliği bugün Türkiye’de yaşayan kaç kişide anlam bulabiliyor?
Bu tür toplulukların sayısal olarak azalması mı yoksa kimlik olarak dönüşüm geçirmesi mi daha etkili?
Ya sizin ailenizde ya da çevrenizde Levanten kökenli tanıdıklarınız var mı, onlardan duyduğunuz bir “kaç kişi kaldı” hikâyesi?
Görüşlerinizi, yaşadığınız şehirden ya da bireysel hikâyenizle paylaşırsanız, bu topluluğu birlikte biraz daha yakından tanımış oluruz.
[1]: “Levanten ne demek? Levanten kimlere denir? Türkiye’de yaşayan …”
[2]: “TÜİK – Veri Portalı – tuik.gov.tr”
[3]: “Türkiye Levantenleri – Turkipedia”
[4]: “Levantenler kimler? (Video) – Medyascope”
[5]: “Türkiye Levantenleri”